تبیین روابط ایران و جمهوری آذربایجان با رویکرد سازه انگاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

 
با فروپاشی اتحاد شوروی، نظام جغرافیای سیاسی و نیز ساختار معنایی حاکم بر منطقة آسیای مرکزی و قفقاز دچار دگرگونی شد. بنابراین ساختار، شرایط و بازیگران جدیدی در روابط ایران و قفقاز ظهور کردند. یکی از این کشورها جمهوری آذربایجان است. روابط بین ایران و این کشور از ابعاد بسیاری اهمیت دارد. در این مدت، شاهد روابط در سطح پایین، عادی و گاه رو به تعارض و آشفتگی بوده‌ایم. روابط خارجی دو کشور را می­توان از زاویة نظریه‌های گوناگون مورد بررسی قرار داد. یکی از این نظریه‌ها، دیدگاه سازه­انگاری است. انتظار می­رفت که بعد از استقلال جمهوری آذربایجان سطح بالای همکاری‌ها را بین دو کشور داشته باشیم. با درنظر گرفتن مفاهیم سازه­انگاری، سؤال اصلی نوشتار این است که از این دیدگاه، چه عواملی بیشتر بر سردی روابط ایران و جمهوری آذربایجان اثرگذار بوده است؟ یافته­های نوشتار با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی نشانگر این است که روابط دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان از عوامل ژئوپلیتیکی دو کشور تأثیر چندانی نمی­پذیرد. از سوی دیگر با توجه به رویکرد سازه­انگاری روابط دو کشور تحت تأثیر سازه­های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی قرار دارد و این سازه­ها در روابط دوجانبه به‌صورت واگرا عمل می­کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Explanation of Relationships of Iran and Azerbaijan Republic with Constructivism Approac1

نویسندگان [English]

  • Rasoul Afzali 1
  • Seyyed Mohammad Seyyedi Asl 2
  • Abolghasem Mahmoudi 2
1 Associate Professor of Political Geography, University of Tehran
2 Master of Political Geography, University of Tehran
چکیده [English]

Along with breakdown of Soviet Union, political geographical system as well as meaning construction of central Asia and Caucasus changed dramatically. Thus new structure, necessities, and actors have emerged in relations between Iran and countries locating in Caucasus. One of these countries is Azerbaijan. Iran-Azerbaijan relationship is of high significance from different aspects. After Azerbaijan independence, collaborations of high level expected between these two countries, but in reality, we see low level, normal, conflicting, and chaotic relations. One of these theories is constructivism viewpoint. Considering the concept of constructivism approach, the main research question is: what were the most influence factors on the chill in relations between Iran and Azerbaijan?
Finding research by using analytical-descriptive method shows (indicative) relations between Iran and Azerbaijan doesn’t have much impact from geopolitical factors. On the other hand according to constructivism approach, relations between these two countries, influenced by cultural, social, economical and political structures. These structures act as divergent bilateral relations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Azerbaijan Republic
  • Foreign Relationship
  • Geopolitics
  • Constructivism

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. اتوتایل، ژئاروید و دالبی، سیمون و روتلج، پاول، (1387)؛ اندیشه­های ژئوپلیتیک در قرن بیستم، ترجمه محمدرضا حافظ­نیا و هاشم نصیری؛ چاپ دوم، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
    2. احمدی­پور، زهرا و حیدری­موصلو، طهمورث و حیدری­موصلو، طیبه، (1389)؛ «تحلیل قومیت و هویت قومی در ایران؛ جهت امنیت پایدار»، انتظام اجتماعی، سال دوم، شماره اول، صص.62-35.
    3. افضلی، رسول و رشیدی، مصطفی و متقی، افشین، (1391)؛« تحلیل ساختار ژئوپلیتیکی حاکم بر روابط دوجانبه‎ی ایران و جمهوری آذربایجان از سال 1991 تا 2010 میلادی با رویکرد جغرافیای برساخت‎گرایی»، پژوهش­های جغرافیای انسانی، تابستان 1391، دوره 44، شماره 80، صص.19-1.
    4. امیری، مهدی، (1385)؛ «ارزیابی روابط ایران و جمهوری آذربایجان در قرن بیستم»، فصلنامة مجلس و پژوهش، زمستان 1385، شمارة 53، صص.279-239.
    5. جباری، ولی، (1389)؛ شیعیان جمهوری آذربایجان، قم: انتشارات شیعه‌شناسی.
    6. جوادی­ارجمند، محمدجعفر و چابکی، ام­البنین، (1389)؛« هویت و شاخص­های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامة سیاست، مجلة حقوق و علوم سیاسی، دورة40، شمارة1، صص.59-39.
    7. چابکی، ام­البنین، )1388)؛ «چالش­های رابطه ایران و جمهوری آذربایجان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، شمارة 4، پاییز و زمستان، صص.84-63.
    8. حافظ­نیا، محمدرضا، (1379)؛« تعریفی نو از ژئوپلیتیک»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، زمستان 1379، سال پانزدهم، شمارة 58 و 59، صص.88-71.
    9. حافظ­نیا، محمدرضا، (1383)؛ « ژئوپلیتیک یک بررسی فلسفی»، تحقیقات جغرافیایی، دورة4، شمارة75، صص.36-19.
    10. حافظ­نیا، محمدرضا، (1390)؛ اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، چاپ سوم، انتشارات آستان قدس رضوی.
    11. حافظ­نیا، محمدرضا و احمدی، سیدعباس، (1388)؛« تبیین ژئوپلیتیکی اثرگذاری انقلاب اسلامی بر سیاسی شدن شیعیان جهان»، فصلنامة شیعه‌شناسی، سال هفتم، شمارة 25، بهار 1388، صص.109-73.
    12. حافظ­نیا، محمدرضا و ولیقلی­زاده، علی و احمدی­پور، زهرا، (1388)؛« بررسی و تحلیل نقش جمعیت در وزن ژئوپلیتیکی ایران»، فصلنامة مدرس علوم انسانی، سال سیزدهم، شماره 1، صص.163-129.
    13. حق­پناه، جعفر، (1390)؛ «هویت، قومیت و سیاست خارجی در خاورمیانه»؛ فصلنامة سیاست، مجله دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دورة 41، شمارة 1، صص.95-81.
    14. حقیت، سیدصادق، (1389)؛ « مسئله ساختار/ کارگزار در علوم اجتماعی»، فصلنامة علمی- پژوهشی روش­شناسی در علوم انسانی، سال16. شمارة 64 و65، صص.166.-147.
    15. حیدری، محمد و انعامی­علمداری، سهراب، (1388)؛« رفتارشناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پس از یازده سپتامبر2001»، فصلنامة تخصصی علوم سیاسی، شماره9، صص.194-173.
    16. خضری، رویا، (1388)؛ «جایگاه فرهنگ در نظریه­های روابط بین­الملل»، فصلنامة خط اول رهیافت انقلاب اسلامی، سال سوم، شماره100، صص.90-77.
    17. درایسدل، آلاسدایر و اچ.بلیک، جرالد، (1374)؛ جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر، چاپ چهارم، تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.
    18. رضایی، علیرضا، (1388)؛ «درآمدی بر نظریه پردازی­های اثبات‌گرایانه و پسااثبات‌گرایانه در سیاست و روابط بین­الملل»؛ فصلنامة راهبرد، شهریور 1388، شمارة 18، صص.321-295.
    19. سریع­القلم، محمود، (1388)؛« سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: قابلیت امکان و تغییر»، فصلنامة بین­المللی روابط خارجی، سال اول، شمارة1، صص.40-21.
    20. سلیمانف، الین، (1388)؛ «رویکرد رسمی و عرفی به اسلام در جمهوری آذربایجان»، ترجمه: بهرام دردی­گری، دوماهنامة عرصة تحولات ایران و اوراسیا، بهمن و اسفند 1388، شمارة 27، صص.49-44.
    21. صیدی، مظفر، (1388)؛ «عوامل ژئوپلیتیک جمهوری آذربایجان و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، بهار 1388، شمارة 65، صص.89-71.
    22. عباسی­اشلقی، مجید و فرخی، مرتضی، (1388)؛ «چارچوبی تحلیلی برای مفهوم امنیت از منظر سازه­انگاری»، فصلنامة مطالعات سیاسی؛ سال دوم، شماره 6، صص.96-71.
    23. عطایی، فرهاد و شکاری، حسن و عزیزی، حمیدرضا، (1391)؛« سیاست خارجی دولت ترکیه «عدالت و توسعه» در منطقه قفقازجنوبی»، فصلنامة راهبرد، سال بیست و یکم، شمارة 63، صص.151-131.
    24. علی­پورناندل، محمدرضا، (1388)؛ «دورنمای همکاری­های اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان»، ماهنامة رویداد و تحلیل، شماره235، صص.54-48.
    25. کامران، حسن و کریمی­پور، یدالله، (1381)؛ «مقدمه­ای بر علت وجودی ایران جدید»، سحر، دورة ششم، شمارة 2، تابستان 1381، صص.132-117.
    26. کریمی­پور، یدالله، (1382)؛ «آذربایجان بزرگ، فرصت­ها وتهدیدها»، تحقیقات جغرافیایی، زمستان 1382، شماره 71، صص.115-105.
    27. گلی، حسن، (1386)؛ «مطالعه تطبیقی جهت­گیری‌های فرهنگی در قوانین اساسی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان»، فصلنامة تحقیقی، مطالعاتی موسسه فرهنگی آران، سال پنجم، شماره11و12، بهار وتابستان، صص.85-105.
    28. لینکلیتر، اندرو، (1386)؛ مفاهیم اساسی در روابط بین­الملل: نوواقع­گرایی، نظریه انتقادی و مکتب برسازی، ترجمه علیرضا طیب، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
    29. مجتهدزاده، پیروز، (1381)؛ جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: سمت.
    30. مجتهدزاده، پیروز و حسین­پور­پویان، رضا و کریمی­پور، یدالله، (1387)؛ «تحلیل و بررسی همپوشی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در تعامل با جمهوری آذربایجان با واقعیتهای ژئوپلیتیک»، فصلنامة مدرس علوم انسانی، دورة12، شمارة2، ص.255-213.
    31. محرابی، علیرضا، (1386)؛ ژئوپلیتیک و تحول اندیشه حکومت در ایران، تهران: نشر انتخاب.
    32. محمدزاده، علی، (1390)؛ جمهوری آذربایجان؛ فرصت‌ها و تهدیدها، دوشنبه 23 آبان، http://www.arannews.ir/fa (تاریخ دسترسی: 17/1/1392).
    33. مشیرزاده، حمیرا، (1383)؛« سازه­انگاری به‌عنوان فرانظریه در روابط بین­الملل»، مجلة دانشکده حقوق و علوم سیاسی، پاییز 1383، شماره65، صص.143-113.
    34. مشیرزاده، حمیرا، (1388)؛« هویت و حوزه­های مفهومی روابط بین­الملل»؛ فصلنامة سیاست، دوره 39، شمارة 4، صص.269-251.
    35. مشیرزاده، حمیرا، (1389)؛ تحول در نظریه­های روابط بین­الملل، چاپ چهارم، تهران: سمت.
    36. موسوی، سیدمحمدرضا، (1391)؛« سیاست خارجی ج.ا.ایران در قبال مناقشه قره­باغ»، فصلنامة تخصصی، پژوهشی مرکز فرهنگی قفقاز، سال سوم، شمارةدهم، تابستان، صص.32-20.
    37. مویر، ریچارد، (1379)؛« درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی»، ترجمه دره میرحیدر، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
    38. میرحیدر، دره، (1377)؛ «ژئوپلیتیک: ارائه تعریفی جدید»، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره51، صص.23-3.
    39. میرحیدر، دره و ذکی، قربانعلی، (1381)؛ «بررسی نظام جغرافیایی- سیاسی ناحیه­ای و امکان­سنجی آن در ایران»، پژوهش­های جغرافیایی، فروردین 1381، شمارة42، صص.64-49.
    40. میرمحمدی، سیدرضا، (1385)؛« مناقشة قره­باغ، ریشه­ها وپیامدها»، دوماهنامةتحولاتایرانواوراسیا(ایراس)، سال­اول، شماره1، بهار، صص.122-98.
    41.  واحدی، الیاس، (1382)؛ برآورد استراتژیک آذربایجان (سرزمینی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی)، جلد اول، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
    42. واعظی، محمود، (1389)؛ سیاست و امنیت در قفقاز، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
    43. ونت، الکساندر، (1384)؛ نظریة اجتماعی سیاست بین‌الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
    44. هادیان، ناصر، (1382)؛ «سازه­انگاری از روابط بین­الملل تا سیاست خارجی»، فصلنامة سیاست خارجی، سال 17، شمارة4، زمستان، صص.950-915.
    45. خبرگزاری آران، (1390)، «عدم تناسب روابط تجاری ایران و جمهوری آذربایجان با اشتراکات فرهنگی و تاریخی دو کشور"، http://www.arannews.ir/fa (تاریخ دسترسی: 10/07/1392).

     

    ب) انگلیسی

    1.Ü.Özdağ,Y.kafalat) 2003(;21.Yüzyılda Türk Dünyası Jepotitiği. Asam. Ankaıa.

    2. http://www.president.az/azerbaijan/holidays/#nov. (Accessed on: 23/06/2012).

    3. http://qafqaz.ir/fa.( Accessed on: 06/06/1390).

مطالعات اوراسیای مرکزی
دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 2
پاییز و زمستان
مهر 1393
صفحه 237-264

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار