نقش خاندان باگراتیان گرجستان در تثبیت قدرت شاه صفی (1038-1052ق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه تاریخ دانشگاه یاسوج

چکیده

خاندان باگراتیان از قدیمی­ترین و مشروع­ترین خاندان‌های گرجستان و مورد اعتماد صفویان بودند. در زمان سلطنت شاه صفی این اعتبار در سایۀ خدمات ارزندۀ آن‌ها به شاه و تثبیت پادشاهی وی، افزایش چشم‌گیری یافت. شاه صفی به هنگام قدرت‌گیری درپی آن بود تا خیمۀ پادشاهی خویش را براساس پایه­های جدید برپا کند و عناصر قدیمی وابسته به شاه عباس را براندازد. برای برانداختن این عناصر قدیمی هم به بازویی قدرتمند و هم به عناصری کاردان و کارآمد برای جایگزینی آن‌ها نیاز بود. خاندان باگراتی عناصر لازم و وابسته به‌خود، برای جایگزینی نخبگان قدیمی را در اختیار داشت. شاه صفی توانست با کمک و توسل به خاندان باگراتیان بر تمامی توطئه‌های داخلی غلبه کند. پاسخ به این پرسش‌ها که چرا شاه صفی به خاندان باگراتیان متکی شد؟ چه عواملی سبب شد تا خاندان باگراتیان به بالاترین حد و درجۀ اعتبار نزد شاه صفی دست یابند؟ تلاش‌های خاندان باگراتی برای گذران امور منجر به چه نتایجی شد؟ و این تلاش‌ها چه تأثیری در برهم‌زدن توازن قدرتی که توسط شاه عباس اول میان گروه‌های سه‌گانۀ متعارض( ترک، تاجیک و قوللر) ایجاد کرده بود، داشت؟، از مهم‌ترین دغدغه‌های این نوشتار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Georgian Bagrati Clan in Fixing The Shah Safi’s Power (1038-1052 A.H.)

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Mehmannavaz
  • Keshvad Siahpour
Assistant Professor of History, Yasouj University, Iran
چکیده [English]

The Bagratian clan was the oldest and the most legitimate in Georgia and Safavid was confident about them. During the reign of Shah Safi, the credit of Bagrati clan was increased due to their valuable service to the monarch and fining his reign. In the beginning of the accession, he wanted set up the tent of her reign based on the new columb and overthrow old elements that was independent on Shah Abbas. To overthrov these old elements, he required to a vigorous, skilled and efficient agent for replacement. Bagrati clan has necessary elements and dependent on the old elites. Shah Safi could make conquests on the all interior plots, with assistance and recourse to Bagrati clan. The main purpose of this study is to find the answer of the following questions: Why Shah Safi rely on the Bagrati clan? Which are the reasons the Bagrati clan reached to the maximum power of their authority? What are the attempts of the Bagrati clan to conduct the affairs? What is the influence of Bagrati clan attempts on the disordering the balance of power? what the first Shah Abbas developed among three opponent groups (Turk, Tajik and Ghollar)?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bagratian
  • The First Shah Abbas
  • Georgia
  • Ghollar Aghasi
  • Sepahsalar
  • Shah Safi
  1. الف) فارسی

    1. استرآبادی، سید حسین بن مرتضی حسینی (1366)، از شیخ صفی تا شاه صفی، به اهتمام احسان اشراقی، تهران: انتشارات علمی.

    2. اشراقی، احسان (1379)، «رستم­خان سپهسالار به روایت بیژن یکی از واقعه­نگاران»، مجله تاریخ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال 1، شماره 1، صص. 33-26.

    3. الحسینی التفرشی، محمدحسین (1388)، مبادی تاریخ نواب رضوان مکان (شاه صفی)، تصحیح محسن بهرام­نژاد، تهران: میراث مکتوب.

    4. اولئاریوس، آدام (1369)، سفرنامۀ آدام اولئاریوس، ترجمۀ حسین کردبچه، جلد 2، تهران: شرکت کتاب برای همه.

    5. بابایی، سوسن و دیگران (1390)، غلامان خاصه نخبگان نوخاسته دوران صفوی، ترجمۀ حسن افشار، تهران: نشرمرکز.

    6. بهرام­نژاد، محسن (1391)، «تحلیلی بر یک فرمان از دوران حکومت شاه صفی (1038-1052ق) و تکاپوهای بی­ثمر در حل اختلافات ترکان قزلباش و گرجیان، پیامدهای تاریخی»، گنجینۀ اسناد، شمارۀ 88، صص. 42-22.

    7. ترکمان، اسکندربیگ و محمدیوسف مورخ (1317)، ذیل تاریخ عالم‌آرای عباسی، تصحیح سهیلی خوانساری، تهران: کتابفروشی اسلامیه.

    8. خواجگی اصفهانی، محمد معصوم (1358)، خلاصه السیر تاریخ روزگار شاه صفی، تهران: انتشارات علمی.

    9. سوانح­نگار تفرشی، ابوالمفاخر بن فضل­الله الحسینی (1388)، تاریخ شاه صفی، تصحیح محسن بهرام­نژاد، تهران: میراث مکتوب.

    10. لانگ، دیوید مارشال (1373)، گرجی­ها، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه.

    11. مستوفی، محمدمحسن (1375)، زبده‌التواریخ، تهران: دانشگاه تهران.

    12. ملاکمال (1334)، تاریخ ملاکمال، تصحیح ابراهیم دهگان، اراک: بی‌جا.

    13. واله قزوینی اصفهانی، محمدیوسف (1382)، خلد برین، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران: آثار و مفاخر فرهنگی.

    14. وحید قزوینی، میرزا محمدطاهر (1383)، تاریخ جهان‌آرای عباسی، تصحیح سید سعید میرمحمد صادق، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

     

    ب) انگلیسی

    1. Floor, Willem (2001), Safavid Government Institutions, Costa Mesa CA: Mazda Publishers.
    2. Lang, David Marshall (1957), The Last years of the Georgian Monarchy 1658-1832, New York: Columbia University Press.
    3. Membre, Michele (1993), Mission to the Lord Sophy of Persia, Translated by A.H. Morton, London: Soas.
    4. Rohrborn, Klaus Michael (1966), Provinzen und Zentralgewalt Persiens im 16 und 17 Jahrundert, Berlin: De Gruyter.