امکان‌سنجی همگرایی ایران با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان در قرن بیست ویکم و ارائۀ الگویی راهبردی با رویکرد صلح پایدار

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

3 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

در قرن بیست‌ویکم، یکی از ملزومات ورود کشورها به جریان جهانی‌شدن و برقراری صلح پایدار منطقه‌ای و جهانی، همگرایی است. با توجه به برخی موانع موجود در رابطه با همگرایی ایران با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از جمله جمهوری آذربایجان و ترکمنستان، لزوم امکان‌سنجی و طراحی راهبردهای مناسب برای ایجاد زمینه‌های همگرایی، ضروری به‌نظر می‌رسد. بنابراین، این نوشتار، با روش ترکیبی (توصیفی- تحلیلی و پیمایشی) و روش حل مسائل از نوع تصمیم‌گیری چندمعیاره در پی پاسخ به این پرسش است که با توجه به شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی در قرن بیست‌ویکم، مناسب‌ترین راهبردها بر حسب اولویت برای افزایش نقش ایران در ایجاد همگرایی با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان کدامند؟ در این راستا با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی و استفاده از روش سوات، 4 نقطۀ قوت، 4 نقطۀ ضعف، 5 فرصت و 3 تهدید در مورد همگرایی ایران با جمهوری آذربایجان و ترکمنستان شناسایی و 8 راهبرد کاربردی تدوین شده است و سرانجام، این راهبردها با استفاده از روش ام‌سی‌دی‌ام به‌وسیلۀ پرسشنامه و مصاحبه، اولویت‌بندی شدند. نتایج به‌دست‌آمده از پرسشنامۀ مقایسه‌های زوجی نشان می‌دهد که راهبرد «ایجاد پیوندهای ژئواکونومیک» در رتبۀ اول و راهبردهای دیگر در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Feasibility Study of the Convergence of Iran and Azerbaijan and Turkmenistan in the 21st Century and the Presentation of a Strategic Model with a Lasting Peace Approach

نویسندگان [English]

  • Shahryar Nosrati 1
  • Mohammad Akhbari 2
  • Rahim Sarvar 3
1 PhD Student in Political Geography, Islamic Azad University, Olom va Tahghighat, Tehran
2 Associate Professor of Political Geography, Islamic Azad University of Tehran Markaz
3 Professor of Urban Planning, Islamic Azad University, Olom va Tahghighat, Tehran
چکیده [English]

In the 21st century, convergence is one of the requirements of the countries’ globalization and establishment of global and regional lasting peace. Due to some barriers related to the convergence of Iran with Central Asian Countries and the Caucasus, including Azerbaijan and Turkmenistan, it is necessary to study and design suitable strategies about the establishment of convergence. Therefore, using the mixed method (descriptive-analytical and survey methods) and multiple criteria decision making techniques, the purpose of the present research is to answer the question as to which strategies are the best to improve Iran’s role in its convergence with Azerbaijan and Turkmenistan according to the regional and international conditions in the 21st century. For this purpose and for presenting an applied strategic model using library and field studies and SWOT techniques, 4 strengths, 4 weaknesses, 5 opportunities and 3 threats of Iran’s convergence with Azerbaijan and Turkmenistan were identified and 8 applied strategies were formulated and the strategies finally were prioritized using MCDM technique through questionnaire and interviews. The results of the questionnaire of the pairwise comparisons show that the strategy of “establishment of geo-economic links” has the first rank, followed by other strategies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • convergence
  • Iran
  • MCDM
  • Strategy
  • SWOT

مراجع

الف) فارسی

  1. اتوتایل، ژئاروید، سیمون دالبی و پاول روتلج (1387)، اندیشه­های ژئوپلیتیک در قرن بیستم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی وزارت امورخارجه.
  2. احمدی، سیدعباس (1390)، ایران، انقلاب اسلامی و ژئوپلیتیک شیعه، تهران: موسسۀ مطالعات اندیشه­سازان نور.
  3. احمدی­پور، زهرا، احسان لشکری تفرشی و قاسم قنبری (1389)، ژئوپلیتیک دریای خزر، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
  4. اخباری، محمد و محمدحسن نامی (1389)، جغرافیای مرز با تأکید بر مرزهای ایران، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. 
  5. امامی خویی، ارسطو (1377)، «صادرات و بخش صنعت در ایران»، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شمارۀ 130-129، صص 220-216.
  6. برادن، کتلین و فرد شلی (1383)، ژئوپلیتیک فراگیر، ترجمۀ علیرضا فرشچی و حمیدرضا رهنما، تهران: دورۀ عالی جنگ دانشکدۀ فرمانده و ستاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
  7. پیشگاهی­فرد، زهرا (1384)، مقدمه­ای بر جغرافیای سیاسی دریاها با تأکید بر آب‌های ایران، تهران: دانشگاه.
  8. پیشگاهی­فرد، زهرا و محمدعلی رحمانی (1390)، قلمروخواهی ایران و آمریکا در خاورمیانه، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
  9. حافظ­نیا، محمدرضا (1387)، جغرافیای سیاسی ایران، تهران: سمت.
10. حافظ­نیا، محمدرضا (1390)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: پاپلی.

11. حشمت­زاده، محمدباقر (1387)، تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. 

12. دوئرتی، جیمز و رابرت فالتزگراف (1376)، نظریه­های متعارض در روابط بین­الملل، جلد 1، ترجمۀ علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران: قومس.

13. ربیعی، حسین (1389)، «ژئواکونومی آسیای مرکزی و فرصت­های پیش روی ایران»، مجموعۀ مقالات دومین همایش بازنگری روابط ایران و کشورهای آسیای مرکزی، دانشگاه فردوسی مشهد، صص 152-127.

14. زرقانی، سید هادی، راحله احمدی و سیده زهرا موسوی (1389)، «مقایسۀ تطبیقی فعالیت­های اقتصادی ایران و ترکیه در آسیای مرکزی»، مجموعۀ مقالات دومین همایش بازنگری روابط ایران و کشورهای آسیای مرکزی، دانشگاه فردوسی مشهد، صص 176-154.

15. زین­العابدین، یوسف و زهرا صابر (1392)، «تحلیل زمینه­های علایق ژئوپلیتیک ایران در جمهوری­های آذربایجان و ترکمنستان با استفاده از مدل سنجش ماتریس»، ژئوپلیتیک، سال 9، شمارۀ 2، صص 135-108.

16. ساداتی، سید هادی و عبدالرضا فرجی­راد (1389)، «بررسی جایگاه ایران در ترانزیت گاز ترکمنستان»، مجموعۀ مقالات دومین همایش بازنگری روابط ایران و کشورهای آسیای مرکزی، دانشگاه فردوسی مشهد، صص 192-177.

17. سید نورانی، محمدرضا (1381)، «جهانی شدن و محیط زیست»، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شمارۀ 23، صص 186-183.

18. سیف­زاده، سید حسین (1376)، «نظریه­پردازی در روابط بین­الملل – مبانی و قالب­های فکری»، تهران: سمت.

19. شیرازی، حبیب­الله (1379)، «ترتیبات امنیتی در آسیای مرکزی و قفقاز»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 6، شمارۀ 30، صص 30-16.

20. عالی، عبدالقاعد و کامل جمشیدزاده (1391)، «تحلیل ژئوپلیتیکی قومیت در ایران (مطالعۀ موردی: استان ایلام)»، مجموعۀ مقالات پنجمین کنگرۀ انجمن ژئوپلیتیک ایران: قابلیت­ها و ظرفیت­های کاربردی جغرافیای سیاسی، رشت، صص 161-151.

21. عزتی، عزت­الله (1384)، تحلیلی بر ژئوپلیتیک ایران و عراق، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی وزارت امور خارجه.

22. عزتی، عزت­الله (1388)، جغرافیای استرتژیک ایران، جلد 1، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

23. عزتی، عزت­الله (1389)، جغرافیای استراتژیک ایران، جلد  2، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

24. علویان، مرتضی (1388)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و آسیای مرکزی؛ بسترهای همگرایی و زمینه­های واگرایی»، علوم سیاسی، سال 12، شمارۀ 46، صص70-59.

25. قصاب­زاده، مجید (1391)، «ژئوپلیتیک روابط ایران و آسیای مرکزی»، مجموعۀ مقالات پنجمین کنگرۀ انجمن ژئوپلیتیک ایران: قابلیت­ها و ظرفیت­های کاربردی جغرافیای سیاسی، رشت، صص 630-613.

26. کرانی، زهرا (1389)، «تأثیر ژئوکالچر منطقه­ای بر روابط میان ایران و کشورهای آسیای مرکزی»، مجموعۀ مقالات دومین همایش بازنگری روابط ایران و کشورهای آسیای مرکزی، دانشگاه فردوسی مشهد، صص 306-287.

27. کولایی، الهه (1377)، «چالش­های همگرایی در کشورهای مستقل مشترک­المنافع»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شمارۀ 24، صص 16-9.

28. کولایی، الهه (1379)، اکو و همگرایی منطقه­ای، تهران: مرکز پژوهش­های علمی و مطالعات راهبردی خاورمیانه.

29. کولایی، الهه و شیوا علی­زاده (1395)، جستارهایی پیرامون مسائل دریای خزر، تهران: مرکز آموزش و پژوهش­های بین‌المللی وزارت امور خارجه.

30. مجتهدزاده، پیروز (1391)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: سمت.

31. محرابی، علیرضا و امیرعلی عابدینی (1392)، «همگرایی ژئوپلیتیک آسیای مرکزیو جنوب غرب آسیا(تأکید بر ساخت سازۀ ژئوپلیتیکجدید با محوریت ایران)»، مجموعۀ مقالات اولین همایش ملی ژئوپلیتیک جنوب غرب آسیا، دانشگاه پیام نور طالقان، صص 40-26.

32. مرزهای ایران (1386)، جلد 1، تهران: موسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر.

33. نوروزی، نورمحمد (1379)، «تقابل ایران و ترکیه در آسیای مرکزی و قفقاز»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال 9، دورۀ 3، شمارۀ 29، صص 142-129.

34. واعظی، محمود (1379)، میانجیگری در آسیای مرکزی، تهران: وزارت امورخارجه.

 

ب) انگلیسی

  1. Cantori, Louis and Steven Spiegel (1970), The International Politics of Region: a Comparative Approach , New Jersey: Prentice Hall.
  2. Chen, Chen-Tung (2000), “Extensions of the TOPSIS for Group Decision-Making under Fuzzy Environment”, Fuzzy Sets and Systems, Vol. 114, No. 2, pp. 1-9.
  3. Delen, D., A. Turkyilmaz, G. Torlak, O. Uysal, A. Oztekin and M. Sevkli (2012), “Development of a Fuzzy ANP based SWOT Analysis for the Airline Industry in Turkey”, Expert Systems with Applications, Vol. 39, No. 4, pp. 14–24.
  4. Dennis, David J. and Zainal Aznam Yusof (2003), Developing Indicators of ASEAN Integration – a Preliminary Survey for Roadmap, Metropolitian Books Press. 
  5. Erdemir, Hatice P. (2007), “The Requirements for International Relations, Knowledge by Business Management in the Example of the Turkish-Iranian Gas Contract of 1996”, Socialiniai Tyrimai, Vol. 1, No. 9, pp. 73-80.
  6. Ferarri, Bruno (2003), “Geopolitics – a Critical Assessment of the New Great Game in Central Asia and around the Caspian Sea”, University of UPPsala, The Department of Peace and Conflict Research, November 2, Available at: www.ciari.org/investigacao/geopolitics-great game-Caspian sea PDF, (Accessed on: 11/11/2015).
  7. Hancock, Kathleen J. (2006), “Escaping Russia, Looking to China: Turkmenistan, Pins Hopes on China’s Thirst for Natural Gas”, China and Eurasia Forum Quarterly, Vol. 4, No. 3, pp. 51-80.
  8. Rafael, Kandiyoti (2008), “What Price can Access to Open Sea? Geopolitics of Oil and Gas Transmission from the Trans–Caspian Republics”, Central Asian Survey, Vol. 27, No. 1, pp. 59-72.
  9. Walt, Stephen (1987), The Origins of Alliances, Ithaca: Cornel University Press.
  10. Weitz, Richard (2006), “Averting a New Great Game in Central Asia”, The Washington Quarterly, Vol. 29, No. 3, pp. 55-167.
  11. Yüksel, Ihsan and Metin Dagdeviren (2007), “Using the Analytic Network Process (ANP) in a SWOT Analysis – a Case Study for a Textile Firm”, Information Sciences, Vol. 20, No. 3, pp. 47-62.
مطالعات اوراسیای مرکزی

دوره 10، شماره 2
پاییز و زمستان 1396
صفحه 449-466

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار