تدوین و اولویت‌بندی راهبردهای مناسب مدیریت حوزۀ ژئوپلیتیک خزر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

3 دانشجوی دکترای جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

موضوع مدیریت بهینۀ دریای خزر، برای گسترش منابع با هدف پایداری و بهره‌وری صلح‌آمیز و مشارکتی و نیز کاهش تنش‌های سیاسی و ایجاد امنیت پایدار با توجه به تعارضات موجود، مهم‌ترین مسئلۀ پیش‌رو در این حوزه است. مسئله این است که با توجه به شرایط کنونی دریای خزر برای ایجاد همگرایی و تفاهم بین کشورهای ساحلی در مورد ادارۀ اصولی دریاچه، راهبردهایی برای مدیریت دریای خزر می‌توانند مناسب باشند. بنابراین با هدف ارائۀ یک رویکرد تصمیم‌گیری با چندمعیار در این زمینه با بررسی ادبیات و یافته‌های پژوهش و با نظر پژوهشگران در حوزۀ مورد مطالعه با روش اس‌دبلیو‌‌اُ‌تی، 8 نقطۀ قوت، 4 نقطۀ ضعف، 5 فرصت و 5 تهدید شناسایی و همچنین 10 راهبرد مناسب و کاربردی ارائه شد و سرانجام این راهبردها با استفاده از روش ای‌ان‌پی و با شرایط قطعیت‌نداشتن به‌صورت فازی رتبه‌بندی شدند. روش این نوشتار، ترکیبی (توصیفی- تحلیلی و پیمایشی) و روش حل مسائل از نوع تصمیم‌گیری چندمعیاره است. نتیجه‌های به‌دست‌آمده از پرسش‌نامۀ مقایسه‌های زوجی نشان می‌دهد که راهبرد «به‌کا‌رگیری رویکرد مدیریت سیستمی و اشتراکی منابع دریا از سوی همۀ دولت‌های ساحلی و تمرکز بر رهیافت چندجانبه‌گرایی به ترتیب در رتبۀ اول و دوم و سایر راهبردها در رتبه‌‌‌های بعدی قرار گرفتند.



 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ranking and Formulation of Appropriate Strategies for Management of Caspian Geopolitics

نویسندگان [English]

  • Zahra Pishgahifard 1
  • Shahryar Nosrati 2
  • Shahnaz Bazdar 3
1 Professor of Political Geography, University of Tehran, Iran
2 PhD Student in Geopolitics, Islamic Azad University, Science and Research, Tehran Branch, Iran
3 PhD Student in Geopolitics, Islamic Azad University, Science and Research, Tehran Branch, Iran
چکیده [English]

Optimal management of Caspian Sea to reach sustainability and a cooperative peaceful use of resources is one of the most important issues in the region. This can help reduce political tensions and create a long-lasting security in considering the conflicts. The solution will be management strategies of Caspian Sea with its present status quo to reach cooperation between coastal states. To offer a multi-criteria decision method by reviewing the literature and research findings, we used SWOT method by consulting with experts and identified 8 strengths, 4 weaknesses, 5 opportunities, and 5 threats. The 10 best strategies were developed were by ANP method and uncertainty conditions. They were ranked by fuzzy. The approach applied in this research is a combination of cross-sectional and survey methods. The comparison of the questionnaire reveals that the suitable strategy is “systematic and shared resources management by the coastal states” and the second one is “focus on multilateralism”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Caspian Sea
  • coastal states
  • fuzzy ANP
  • Management
  • Strategy
  • SWOT

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. احمدی­پور، زهرا و احسان لشکری تفرشی و قاسم قنبری (1389)، ژئوپلیتیکدریایخزر، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

    2. امیراحمدیان، بهرام (1375)، «جغرافیای دریای خزر»، مطالعاتآسیایمرکزیوقفقاز، دورۀ 2، شمارۀ 14، صص. 34-17.

    3. امین­الرعایا، یاسر و طهمورث حیدری و مریم امیدی آوج و روح­اله نیکزاد (1391)، «تبیین تعارضات ژئوپلیتیکی – حقوقی در حوزه دریای خزر»، مجموعهمقالاتپنجمینکنگرهانجمنژئوپلیتیکایران، 3 و 4 خرداد، صص. 244-224.

    4. پیشگاهی­فرد، زهرا (1384)، مقدمه­ایبرجغرافیایسیاسیدریاهاباتأکیدبرآبهایایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    5. حافظ­نیا، محمدرضا (1378)، «تفاوت­ها و تعارض­ها در حوزه ژئوپلیتیک دریای خزر»، مطالعاتآسیایمرکزیوقفقاز، دورۀ 5، شمارۀ 27، صص. 58-43.

    6. حافظ­نیا، محمدرضا (1385)، اصولومفاهیمژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.

    7. دانشیار، سید مهدی (1391)، «تحولات جدید جغرافیای سیاسی دریاچه کاسپین»، مجموعهمقالاتپنجمینکنگرهانجمنژئوپلیتیکایران، 3 و 4 خرداد، صص. 16-2.

    8. دانه­کار، افشین (1380)، «محیط زیست دریای خزر»، مطالعات آسیایمرکزیوقفقاز، دوره 7، شماره 35، صص. 138-111.

    9. دهقان، فتح­اله (1384)، دریایخزروامنیتملی، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری بشیر علم و ادب.

    10. ربیعی، حسین و مهتاب نورمحمدی (1391)، «چندجانبه­گرایی، راهی برای چیرگی بر دشواری‌های حل و فصل مسائل مرزی دریای خزر»، مجموعهمقالاتپنجمینکنگرهانجمنژئوپلیتیکایران، 3 و 4 خرداد، صص. 668-648.

    11. شفاعی، غلامرضا (1380)، «ذخایر انرژی خزر؛ تکیه­گاه امنیت، ابزار توسعه»، مطالعاتآسیایمرکزیوقفقاز، دوره 7 ، شماره 35، صص. 110-40.

    12. صحت، سعید و عیسی پریزادی (1388)، «به­کارگیری تکنیک فرآیند تحلیل شبکه­ای در تحلیل نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید (مطالعه موردی: شرکت سهامی بیمه ایران)»، مدیریتصنعتی، دوره 1، شماره 2، صص. 110-1.

    13. طواف­زاده، نسیم و منصوره موسی­زاده (1388)، «مدیریت دریای خزر و آموزش به حاشیه­نشینان براساس کنوانسیون چهارچوبی دریای خزر (تهران)»، مجموعهمقالاتیازدهمینهمایشصنایعدریایی، جزیره کیش، صص. 6-1.

    14. قادری دهکردی، مهرداد (۱۳۹۴)، «آلودگی نفتی دریای خزر و اثرات سوء زیست‌محیطی آن»، چهارمین همایش پژوهش­های نوین در علوم و فناوری، به‌صورت الکترونیکی، شرکت علم محوران آسمان، http://www.civilica.com/Paper-EMAA04-EMAA04_023.html، (تاریخ دسترسی: 27/9/1395).

    15. فرد آر، دیوید (1380)، مدیریتاستراتژیک، ترجمه علی پارسائیان و سید محمد اعرابی، چاپ دوم، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

    16. گلکار، کورش (1384)، «مناسب­سازی تکنیک تحلیلی سوآت (SWOT) برای کاربرد در طراحی شهری»، صفه، سال 15، شماره 14، صص. 65-44.

    17. مجتهدزاده، پیروز (1381)، «در خزر چه می­گذرد و چه باید کرد»، اطلاعاتسیاسی–اقتصادی،شماره­های 186-185، صص. 47-28.

    18. محمدی، حمیدرضا (1383)، «چالش­های ژئوپلیتیکی ایران در محیط پیرامونی دریای خزر»، مجموعهمقالاتنخستینکنگرهانجمنژئوپلیتیکایران، صص. 194-183.

    19. مرادی مسیحی، واراز (1381)، برنامه­ریزیاستراتژیکدرکلان‌شهرها، تهران: انتشارات پردازش و برنامه­ریزی شهری.

    20. مستقیمی، بهرام (1384)، حفظمحیطزیستدریایخزر،راهکارهایدیپلماتیک، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی وزارت امور خارجه.

    21. مقدم­فر، گلناز (1389)، «دریاچه­ای به وسعت یک دریا؛ اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک دریای خزر»، رسالت، سال 25، شماره 7041، ص. 18، http://www.resalat-news.com/Uploads/Pdf/704119.pdf، (تاریخ دسترسی: 27/9/1395).

    22. نامی، محمدحسن (1389)، جایگاهدریایخزردراستراتژی­هایجهانیباتأکیدبرقرن 21، تهران: زیتون سبز.

     

    ب) انگلیسی

    1. Atamuradov, Kh.I. (1998), Caspian Ecological Program National Report, Ashgabat: Ministry of the Use of Natural Resources and the Environmental Protection of Turkmenistan.
    2. Blank, Stephen (1995), “Energy Economic and Security in Central Asia: Russia and its Rivals”, Central Asia Survey, Vol. 14, No. 3, pp. 373-406.
      1. Delen, Dursun and Others (2012), “Development of a Fuzzy ANP based SWOT analysis for the Airline Industry in Turkey”, Expert Systems with Applications, No. 39, pp. 14-24, Available at: http://www.irantahgig.ir/wp-content/uploads/40095.pdf, (Accessed on: 17/12/2016).
    3. Forsythe, Roesmarie (1996), The Politics of Oil in the Caucasus and Central Asia, London: The International Institute for Strategic Studies.
    4. Kalyuzhnova, Yelena (2008), Economics of the Caspian Oil and Gas Wealth, United Kingdom: Palgrave Macmillan.
    5. Mayer, Karl E. and Shareen Blair Brysac (1999), Tournament of Shadows: the Great Game and Ran for Empire in Central Asia, Washington: Corneial and Micheal Bessie.
      1. Morse, Edward and Ian Bremmer (2003), “The disappearing Caspian”, Eurasianet, Available at: http://www.eurasianet.org/departments/business/articles/eav011003.shtml, (Accessed on: 17/12/2016).
    6. Sciolino, Elaine (1994), Political Geography, England: Longman, Scientific and Technical.
    7. Yuksel, I. and M. Dagdeviren (2007), “Using the Analytic Network Process (ANP) in a SWOT Analysis – A Case Study for a Textile Firm”, Information Sciences, Vol. 177, No. 16, pp. 3364–3382.
مطالعات اوراسیای مرکزی
دوره 9، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1395
صفحه 193-212

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار