اصلاحات فرقۀ دموکرات آذربایجان و اسناد بازیافتۀ اتحاد شوروی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

برآمدن ناگهانی جمهوری‌های خودمختار در آذربایجان و کردستان ایران در پایان جنگ جهانی دوم یکی از مهم‌ترین تحولات سیاسی ایران معاصر بوده است. این نوشتار ریشه‌های شکل‌گیری و اصلاحات مورد نظر فرقة دموکرات آذربایجان را بررسی می‌کند. دربارة اصلاحات فرقه، دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد. درحالی که طرفداران فرقه آن را اقدامی مستقل و مثبت در نظر می‌گیرند، مخالفان بر فرمایشی‌بودن آن تأکید دارند. هدف این نوشتار، بررسی ماهیت این اصلاحات و آشکارکردن مستقل یا وابسته‌بودن آن‌ها است. گرچه دربارة نقش اتحاد شوروی در روی‌کارآمدن فرقة دموکرات، مطالعاتی صورت گرفته است؛ اما به جایگاه اصلاحات مورد ادعای فرقه در سیاست‌های اتحاد شوروی و ارتباط آن با برنامه‌های این کشور اشاره‌ای نشده است. تمرکز اصلی این نوشتار بر ارتباط میان اصلاحات و برنامه‌های اتحاد شوروی با توجه به اسناد انتشاریافته پس از فروپاشی اتحاد شوروی، به‌ویژه فرمان‌های سه‌گانة استالین در سال 1324 است. تطابق برنامة اصلاحات فرقه و اسناد تازه منتشر شده، نشان می‌دهد که اصلاحات مورد نظر، بخشی از راهبرد اتحاد شوروی برای مشروعیت‌بخشی به اقدام‌های فرقه و تقویت حضور خود در ایران بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Firghe Democrat Azerbaijan Reforms and the Post-Soviet Releases Documents

نویسندگان [English]

  • Hamid Ahmadi 1
  • Roya Yousefi 2
1 Professor of Political Science, University of Tehran
2 M.A. in international Relations, Islamic Azad University
چکیده [English]

This article tends to analyze the roots of Democratic Party of Azerbaijan (Firghe Democrat-e Azerbaijan) and the reforms it meant to implement during its single year of life in Iran from the mid 1945 to the mid 1946. The main aim of the article is to search the nature of its reforms and to see whether they were independent or whether the Soviet Union dictated actions. While many studies have been done on the rise and the fall of FIRGHE Democrat, but its reforms and their relations to the Soviet Union’s policies have not been the subject of an independent work. The paper concentrates on the post-Soviet era released official documents, particularly the Stalin’s formal commands issued in 1946. A comparison between the content of the commands and Firghe’s reforms, leads us to the conclusion that the reforms were part of the Soviet Union’s strategy to legitimize the Firghe’s policies and reinforce the Soviet’s presence in Iran in the years after the Second World War.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Central Government
  • Firghe Democrat
  • Red Army
  • Reforms
  • Soviet Union
  • Stalin’s Commands

مراجع

الف) فارسی
1. آذرنگ، عبدالحسین (1391)، ناگفته­ها (خاطرات عنایت­الله رضا)، تهران: نشر نامک.
2. احمدی، حمید (1384)، قومیت و قوم­گرایی در ایران، تهران: نشر نی.
3. اخگر، ایرج (1327)، مرگ هست و بازگشت نیست، تهران: چاپخانۀ مهر.
4. بیات، کاوه (1383)، «استالین و فرمان تشکیل فرقۀ دموکرات آذربایجان»، گفتگو، شمارۀ 40، صص 156-139.
5. بیانی، خانبابا (1375)، غائلۀ آذربایجان، تهران: انتشارات زریاب.
6. پورنظمی سیسی، عبدالصمد (1382)، فرقۀ دموکرات آذربایجان یا حکومت یک­سالۀ پیشه­وری، ساری: نشر پژوهش­های فرهنگی.
7. پیمانی، نادر (1360)، ما و بیگانگان (خاطرات سیاسی دکتر نصرت­ا... جهان شاه­لو افشار)، رشت: انتشارات سمرقند.
8. حسنلی، جمیل (1383)، فراز و فرود فرقۀ دموکرات، ترجمۀ منصور همامی، تهران: نشر نی.
9. روزنامۀ آذربایجان (1324)، «آذربایجان ملی حکومتین پروگرامی (برنامۀ سی)»، دورۀ 2، شمارۀ 78، ص 1.
10. روزنامۀ آذربایجان (۱۳۲۵)، «اخبار»، دورۀ ۳، شمارۀ ۲۳۵، ص 7.
11. صدری، منیژه و رحیم نیکبخت (1386)، پیدایش فرقۀ دموکرات آذربایجان به روایت اسناد و خاطرات منتشرنشده، تهران: مؤسسۀ تاریخ معاصر ایران.
12. عمیدی نوری، عبدالحسن (1325)، فرقۀ دموکرات، تهران: انتشارات روزنامۀ داد.
13. کولایی، الهه (1376)، اس‍ت‍ال‍ی‍ن‍ی‍س‍م‌ و ح‍زب‌ ت‍ودۀ‌ ای‍ران‌، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
14.  گاهنامۀ 50 سال شاهنشاهی پهلوی (2535/1355)، جلد 1، تهران: کتابخانۀ پهلوی.
15. مجتهدی، عبدالله (1381)، بحران آذربایجان: خاطرات آیت­الله میرزا عبدالله مجتهدی، به کوشش رسول جعفریان، تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
16. ملازاده، حمید (1376)، رازهای سر به مهر (ناگفته­های وقایع آذربایجان)، تبریز: انتشارات پیمان.
17. نیکبخت، رحیم (1381)، جنبش دانشجویی تبریز (به روایت اسناد و خاطرات)، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی حوزۀ هنری سورۀ مهر.
 
ب) انگلیسی
Abrahamian, Ervand (1970), “Communism and Communalism in Iran: Tudeh and Firqah I Dimucrat,” International Journal of Middle East Studies, Vol. 1, No. 4, pp. 291-316.
Ahmadi, Hamid (2013), “Political Elites and the Question of Ethnicity and Democracy in Iran: A Critical View”, Iran and the Caucasus, Vol. 5, No. 17, pp. 77-102.
Asgharzadeh, Alireza (2007), Iran and the Challenge of Diversity: Islamic Fundamentalism, Aryanist Racism, and Democratic Struggles, Palgrave Macmillan.
Atabaki, Touraj (1993), Azerbaijan: Ethnicity and Democracy in Iran after the Second World War, New York: St Martin press.
Nissman, David B. (1987), The Soviet Union and Iranian Azerbaijan: the Use of Nationalism for Political Penetration, Boulder: Westview.
Ostermann, Christian F. (2001), “New Evidence on the Iran Crisis 1945-46: From the Baku Archives”, The Cold War International History Project, Bulletin No. 12/13, pp. 309-314.
Yegorova, Natalia I. (1996), “The “Iran Crisis” of 1945-46: A View from the Russian Archives”, Working Paper No. 15, The Cold War International History Project, Washington D.C, Available at: https://www.wilsoncenter.org/sites/default/files/Working%20Paper%20%2315.pdf, (Accessed on: 6/6/2017).
مطالعات اوراسیای مرکزی
دوره 10، شماره 1
بهار و تابستان 1396
صفحه 1-16

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار