دیپلماسی فرهنگی ایران در آسیای مرکزی و قفقاز؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روابط بین‌الملل، دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

بعد از فروپاشی اتحاد شوروی و استقلال کشورهای منطقۀ آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی به‌عنوان همسایگان شمالی جمهوری اسلامی ایران، زمینه برای برقراری روابط ایران با این کشورهای تازه تأسیس فراهم شد. کشورهای این منطقه نسبت به سایر مناطق پیرامونی ایران از نظر تاریخی، تمدنی، قومیتی و فرهنگی با ایران نزدیکی بسیاری دارند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نگاه ایران به مناطق هم‌جوار براساس مسائل فرهنگی است. ایران با استفاده از ابزار دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی خود تلاش می‌کند تا نفوذ خود در کشورهای منطقه را افزایش دهد. جمهوری اسلامی ایران در برقراری تعادل بین عوامل سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در سیاست خارجی خود هنوز نتوانسته است به سطح بالایی که بر اساس ظرفیت‌های موجود می‌تواند داشته باشد، دست یابد. دیپلماسی فرهنگی به‌دلیل ویژگی غیرمستقیم و پوشیده‌ای که در هدف‌های آن وجود دارد، نسبت به دیپلماسی رسمی و آشکار بر جامعۀ هدف تأثیرگذاری بیشتری دارد. در این نوشتار براساس مفهوم دیپلماسی فرهنگی به‌دنبال بررسی فرصت‌ها و چالش‌های جمهوری اسلامی ایران با کشورهای منطقۀ آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی هستیم. پرسش ما این است که چالش‌ها و فرصت‌های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در منطقۀ آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی چیست؟ این فرضیه در پاسخ به این پرسش مطرح می‌شود: «دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در منطقۀ آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی در حوزه‌های مذهبی، زبانی و تمدنی دارای فرصت و در حوزۀ ایدئولوژیک و دخالت‌های خارجی با چالش روبه‌رو است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Iran’s Cultural Diplomacy in Central Asia and South Caucasus: Challenges and Opportunities

نویسندگان [English]

  • Seyed Hassan Mirfakhraei 1
  • Majid Firouzmandi Bandpey 2
1 Associate Professor of International Relations, Allameh Tabataba’i University
2 M.A. in Regional Studies, Allameh Tabataba’i University
چکیده [English]

After the collapse of the USSR and independence of Central Asian and South Caucasus republics as Iran’s northern neighbors, the ground for establishing relations was provided. The newly independent states have lots of civilizational, historical and cultural commonalities with Iran. Therefore, after the Islamic Revolution, Iran has had a cultural perspective toward these northern neighbors, and hence, tried to increase its influence upon the regional states through cultural diplomacy as a part of its foreign policy. Regarding the capabilities and potentials, Iran has not been successful enough in balancing hardware and software elements in its foreign policy. Compared to the official and clear forms, cultural diplomacy is much more effective due to the indirect and hidden nature of its goals.  In this paper, we have tried to explain the opportunities and challenges of Iran toward South Caucasus and Central Asian states based on the conceptual framework of cultural diplomacy. The main question in this paper is that what are the Iranian cultural diplomacy opportunities and challenges in Central Asia and Caucasus? In response, the hypothesis to this question is that Iran’s cultural diplomacy has confronted challenges in the field of foreign intervention and ideology, and at the same time, in the fields of religion, civilization and linguistics, there seems to have been some fruitful opportunities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Central Asia and South Caucasus
  • Civilization
  • Cultural Diplomacy
  • Foreign Intervention
  • Foreign Policy
  • Ideology

مراجع

الف) فارسی
آدمی، علی و مهسا نوری (1392)، «دیپلماسی فرهنگی ترکیه در آسیای مرکزی: فرصت‌ها و چالش‌های پیش ­­رو»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 19، شمارۀ 83، صص 27-1.
اخوان کاظمی، مسعود (1390)، «دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی؛ فرصت‌ها، چالش‌های پیش­رو»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 30، شمارۀ 74، صص 30-1.
ازغندی، علیرضا (1378)، «تنش‌زدایی در سیاست خارجی: مورد جمهوری اسلامی ایران 78-1368»، سیاست خارجی، سال 13، شمارۀ 48، صص 40-11.
بولوردی، مجید (1385)، «بررسی روابط دوجانبۀ ایران و ترکمنستان»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال 15، دورۀ 4، شمارۀ 56، صص 106-91.
حق پناه، جعفر، سیمین شیرازی موگویی و شیوا علیزاده (1393)، قدرت نرم ایران در آسیای مرکزی و قفقاز، تهران: موسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
دریاباری، سید محمد (1381)، «زبان مشترک اقوام ایران»، در مجموعۀ مقالات همایش بازخوانی نقش اقوام ایرانی در تمدن اسلامی، تهران: دفتر مطالعات و خدمات پژوهشی ایران و آسیای مرکزی.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1387)، چارچوبی مفهومی برای ارزیابی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی.
رضایی، علی‌اکبر و محمدعلی زهره‌ای (1390)، دیپلماسی فرهنگی: نقش فرهنگ در سیاست خارجی و ارائۀ مدل راهبردی، تهران: پژواک اندیشه.
ستوده، محمد (1388)، «دیپلماسی نوین فرهنگی جمهوری اسلامی ایران» در دیپلماسی نوین: جستارهایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، حسین پوراحمدی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
10. کبریایی، علی (1390)، «اسلام سیاسی در آسیای مرکزی: بررسی فرصت‌ها و چالش‌های جمهوری اسلامی ایران»، روابط فرهنگی، سال 1، شمارۀ 3، صص 80-56.
11. گلشن پژوه، محمودرضا (1387)، جمهوری اسلامی ایران و قدرت نرم: نگاهی به قدرت نرم‌افزاری جمهوری اسلامی ایران، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی.
12. میرزایی، علی (1388)، «نگاهی به جایگاه نوروز در آسیای مرکزی»، تحولات ایران و اوراسیا، شمارۀ 27، صص 43-38.
13. نوروزی، حسین (1385)، «روابط فرهنگی ایران و آسیای مرکزی»، ایراس، شمارۀ 4، صص 16-11.
14. یونسی، علی (1386)، «وحدت و انسجام ملی ایرانیان: بنیادها و ریشه‌ها»، راهبرد، شمارۀ 44، صص 108-89.
 
ب) انگلیسی
Adilgizi, Lamiya (2013), “Turkic Council not Effective Due to Conflicting Interests”, Available at: http://www.todayszaman.com/news-323777-turkic-council-not-effective-due-toconflicting- interests.html, (Accessed on: 25/7/2015).
Baban, Inessa and Zaur Shiriyev (2010), “The U.S. South Caucasus Strategy and Azerbaijan”, Turkish Policy Quarterly, Vol. 2, No. 2, pp. 93-103.
Cummings, Milton C. (2003), Cultural Diplomacy and the US Government: a Survey, Washington D.C.: Center for Arts and Culture.
“Department of State [Public Notices 4928, 4942]” (2004), Federal Register, Vol. 69. No. 248, p. 77827.
Malone, Gifford D. (1988), Political Advocacy and Cultural Communication: Organizing the Nation’s Public Diplomacy, University Press of America.
McEvedy, Colin (2006), The Penguin Atlas of: Ancient History, Medieval History and Modern History, Translation by Fereydoun Fatemi, Tehran: Publishing Center.
Nixey, James (2010), “The South Caucasus: Drama on Three Stages”, in: Robin Niblett (2010), America and a Changed World: a Question of Leadership, Available at: https://www.chathamhouse.org/sites/files/chathamhouse/public/Research/Americas/us0510_nixey.pdf, (Accessed on: 29/4/2014).
Peyrouse, Sebastien and Sadykzhan Ibraimov (2010), “Iran’s Central Asia Temptations”, Current Trends in Islamist Ideology, Vol. 10, No., pp. 82-101.
Rao, V. Nagendra (2005), “Religious Extremism in Central Asia”, in: V. Nagendra Rao and Mohamad MonirAlam (ed.), Towards a Conceptualization in Central Asia: Present Challenges and Future Prospects, New Delhi: Knowledge World.
Valiyev, Anar M. (2012), “Azerbaijan-Iran Relations: Quo Vadis, Baku?”, Ponars Eurasia Policy Memo, Vol. 25., No. 244, pp. 1-5.
مطالعات اوراسیای مرکزی
دوره 10، شماره 2
پاییز و زمستان 1396
صفحه 433-448

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار