تقابل ایران و اسرائیل و تأثیر آن بر گسترش روابط سیاسی- امنیتی اسرائیل و جمهوری آذربایجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار روابط بین‌الملل، دانشگاه علامۀ طباطبایی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دانشگاه علامۀ طباطبایی

چکیده

با وقوع انقلاب اسلامی شاهد تحولاتی شگرف در سیاست خارجی ایران و به‌ویژه در مورد اسرائیل بوده‌ایم؛ به‌گونه‌ای که روابط ایران با اسرائیل از یک اتحاد راهبردی به یک‌باره به تخاصم و ضدیت با موجودیت آن تبدیل شد. این تحول در چارچوب پارادایم‌های مادی قابل توضیح نبوده است. شاید سازه‌انگاری با تکیه بر مفهوم هویت، توانایی قابلیت توضیح و تبیین بیشتری در این مورد داشته باشد. با نگرشی سازه‌انگارانه در می‌یابیم که گسترش این تضاد هویتی پس از سه دهه سبب ورود بازیگران جدید در این تقابل شده که جمهوری آذربایجان یکی از مهم‌ترین این بازیگران است. این کشور به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه در نزدیکی به ایران، و ظرفیت‌های بالقوه‌ای همچون قوم‌گرایی و ساختار سیاسی غیردینی، مدنظر سیاستمداران اسرائیل قرار گرفته است. در مورد عوامل نزدیکی اسرائیل به جمهوری آذربایجان دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد؛ اما این نوشتار به این پرسش اساسی می‌پردازد که تضاد هویتی و منفعتی ایران و اسرائیل به چه شکل در گسترش روابط سیاسی- امنیتی اسرائیل و جمهوری آذربایجان تأثیر داشته است؟ در پاسخ به این پرسش بیان می‌شود که با وجود مؤلفه‌های هویتی مشترک بین ایران و جمهوری آذربایجان، برخی چالش‌های پیش ‌رو از جمله بحران قره‌باغ، سیاست‌های قوم‌گرایانۀ باکو و سیاست‌های مذهبی ایران که به سردی روابط دو کشور منجر شده است، سبب شده تا تقابل ایران و اسرائیل به‌عنوان عاملی مهم و تأثیرگذار، گسترش روابط سیاسی- امنیتی جمهوری آذربایجان و اسرائیل را موجب شود که هدف اسرائیل از آن مقابله با ایران است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Iran-Israel Confrontation and Its Impact on the Expansion of Israel and Azerbaijan Political-Security Relations

نویسندگان [English]

  • Majidreza Momeni 1
  • Omid Rahimi 2
1 Assistant Professor of International Relations, Allameh Tabataba’i University
2 M.A. in Regional Studies, Allameh Tabataba’i University
چکیده [English]

We have witnessed serious developments in the Iranian foreign policy, particularly towards Israel after the victory of the Islamic Revolution, in a way that the Iranian relations with Israel from a strategic alliance suddenly turned into hostility and confrontation with Israel’s existence. However, this development could not be explained in the framework of materialistic paradigms and it could merely be analyzed through constructivist approach by emphasizing on the concept of identity. By applying a constructivist perspective, we may find out that identity clash after three decades has led to the entrance of new actors in this confrontational front, in which the state of Azerbaijan is one of the most important players because of especial geopolitical characteristics and other potentials such as ethnic nationalism and secular political system which is favorite for Israeli politicians. As long as the factors for the closeness of Israel to Azerbaijan are concerned, there are various views. However, the present research attempts to address this major question as to how the identity and interests differences between Iran and Israel have affected the expansion of Israel and Azerbaijan political-security relations? In answering this question, one has to state that in spite of common identity elements between Iran and Azerbaijan, there are certain challenges which have caused aloofness in their relations such as Karabakh crisis, Azerbaijan ethnic incitements and Iran’s religious policies, led the Iran-Israel confrontation as a significant and influential factor to be considered for the expansion of Israel and Azerbaijan political-security relations that Israel plan to use against Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Israel
  • Confrontation
  • Identity
  • Republic of Azerbaijan

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. افشردی، محمدحسین (1381)، ژئوپلیتیک قفقاز و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دورۀ عالی جنگ.

    2. امام‌جمعه‌زاده، سیدجواد و روح‌الله زمانیان (1391)، «مطالعۀ تطبیقی مکتب انگلیسی و نظریۀ سازه‌انگاری در بعد هستی‌شناسی»، پژوهش­های روابط بین­الملل، سال 2، شمارۀ 3، صص 109-77.

    3. «امور مرزی» (بی‌تا)، دانشگاه علوم انتظامی امین، http://apu.ac.ir/?fkeyid=&siteid=29&pageid=4641&newsview=4679، (تاریخ دسترسی: 09/12/1394).

    4. امیراحمدیان، بهرام (1384)، روابط ایران و جمهوری آذربایجان- نگاه آذری‌ها به ایران، تهران: دورۀ عالی جنگ.

    5. خاشع عبدلی، جعفر (1392)، «مؤلفه‌های داخلی تأثیرگذار بر سیاست خارجی جمهوری آذربایجان با تأکید بر مناقشۀ قره‌باغ»، آذر آران، شمارۀ 34 و 35، صص 88-65.

    6. خبرآنلاین (1393)، «وزارت دفاع آذربایجان ارتباط پهپاد ساقط‌شدۀ اسرائیلی در ایران با این کشور را تکذیب کرد»، 6 شهریور، http://www.khabaronline.ir/detail/372409/World/diplomacy، (تاریخ دسترسی: 17/12/1394).

    7. خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) (1391)، «وزارت خارجۀ آذربایجان: اسراییل اجازۀ استفاده از خاک آذربایجان برای حمله به ایران را ندارد»، 14 آذر، http://isna.ir/fa/news/91091407664، (تاریخ دسترسی: 23/12/1394).

    8. خضری، رویا (1388)، «جایگاه فرهنگ در نظریه‌های روابط بین‌الملل»، رهیافت انقلاب اسلامی، سال 3، شمارۀ 10، صص 90-77.

    9. خمینی، روح‌الله (1367)، «پیام به ملت ایران در سالگرد کشتار خونین مکه (قبول قطعنامۀ ۵۹۸)»، صحیفۀ نور، جلد 21، تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

    1. رسولی ثانی‌آبادی، الهام (1389)، «مبانی بیناذهنی هویت نظام جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات راهبردی، سال 14، شمارۀ 51، صص 114-85.
    2. رسولی ثانی‌آبادی، الهام (1391)، «بررسی هویت نظام جمهوری اسلامی ایران از منظر سازه‌انگاری»، علوم سیاسی، سال 15، شمارۀ 58، صص 200-177.
    3. صادقی، سیدشمس­الدین (1393)، «انقلاب اسلامی و هویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال 11، شمارۀ 38، صص 46-25.
    4. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1368)، اصل 154-152، صص 32-31.
    5. کولایی، الهه و قاسم اصولی (1391)، «چگونگی تغییر روابط امنیتی‌شدۀ ایران و جمهوری آذربایجان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دورۀ 5، شمارۀ 2، صص 94-75.
    6. کولایی، الهه و حبیب رضازاده (1392)، «نقش ایران در گسترش روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل»، پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دورۀ 3، شمارۀ 10، صص 36-9.
    7. مرادی نیازاغه، آیت‌اله (1391)، «نگرانی‌های امنیتی ایران از واقعیت انکارناپذیر روابط نظامی جمهوری آذربایجان و اسرائیل»، 30 اردیبهشت، http://www.iras.ir/fa/doc/note/23، (تاریخ دسترسی: 18/12/1394).
    8. معینی علمداری، جهانگیر و عبدالله راسخی (1389)، «روش‌شناسی سازه‌انگاری در حوزۀ روابط بین‌‌الملل»، تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، دورۀ 2، شمارۀ 4، صص 214-183.
    9. نصیرزاده، مهران و میرعبدالله حسینی (1391)، «ارزیابی و برآورد ظرفیت‌های تجاری دوجانبۀ ایران و جمهوری آذربایجان»، مطالعات اوراسیای مرکزی، سال 5، شمارۀ 11، صص 134-115.
    10. هادیان، ناصر (1382)، «سازه‌انگاری: از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی»، سیاست خارجی، سال 17، شمارۀ 4، صص950-915.
    11. یاسری، ابوذر (1388)، رژیم اسرائیل و جمهوری اسلامی ایران تعارض هویت و منافع ملی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ.

     

    ب) انگلیسی

    1. Becker, Tal (2011), “The Claim for Recognition of Israel as a Jewish State”, Policy Focus #108, The Washington Institute for Near East Policy, Available at: https://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus108.pdf, (Accessed on: 20/11/2017).
    2. Cohen, Raymond, Deborah Weissman and James Bernauer (2008), “The Declaration of the Establishment of the State of Israel: Reflections on its Sixtieth Anniversary”, Studies in Christian-Jewish Relations, Vol. 3, No. 1, pp. 1-15.
      1. Cordesman, Anthony H., Scott Modell, Aaron Lin and Michael Peacock (2014), Iran’s Rocket and Missile Forces and Strategic Options, Washington D.C.: Center for Strategic and International Studies.
      2. Cornell, Svante E. (2006), “The Politicization of Islam in Azerbaijan”, Central Asia-Caucasus Institute Silk Road Program, Available at: https://www.files.ethz.ch/isn/30278/17_Politization_Islam_Azerbaijan.pdf, (Accessed on: 20/11/2017).
      3. Culter, Robert M. (2013), “Facing Growing Iranian Threats, Azerbaijan Deepens Ties to Israel”, Central Asia-Caucasus Analyst, Vol. 15, No. 10, pp. 10-12.
      4. Dassa Kaye, Dalia, Alireza Nader and Parisa‌ Roshan (2010), Israel and Iran - a Dangerous Rivalry, Santa Monica: Rand.
      5.  “Estimated Percentage Range of Shia by Country” (2016), Available at: http://www.pewforum.org/files/2009/10/Shiarange.pdf, (Accessed on: 28/2/2016).
      6. Geifman, Anna and Dima Course (2013), “Israel and Azerbaijan: Geopolitical Reasons for Stronger Ties”, BESA Center Perspectives Paper, No. 208, pp. 1-3.
      7. Gove, Thomas (2012), “Azerbaijan Eyes Aiding Israel against Iran”, Available at: http://www.reuters.com/article/us-iran-israel-azerbaijan-idUSBRE88T05L20120930, (Accessed on: 8/3/2016).
      8. Ismayilov, Elnur (2013), “Israel and Azerbaijan: The Evolution of a Strategic Partnership”, Israel Journal of Foreign Affairs, Vol. 2, No. 1, pp. 69-76.
      9.  “Lieberman Denies Israel has Access to Azerbaijan Air Bases” (2012), Available at: http://www.jewishjournal.com/israel/article/lieberman_denies_israel_has_access_to_azerbaijan_air_bases_20120423/, (Accessed on: 7/3/2016).
      10. Murinson, Alexander (2008), “Azerbaijani-Jewish Relations: Realpolitik Embedded in History”, The Caucasus and Globalization, Vol. 2, No. 2, pp. 157-168.
      11. Perry, Mark (2012), “Israel’s Secret Staging Ground”, Available at: http://foreignpolicy.com/2012/03/28/israels-secret-staging-ground/, (Accessed on: 7/3/2016).
        1. Rogers, Paul (2010), “Military Action against Iran: Impact and Effects”, Oxford Research Group Briefing Paper, Available at: www.oxfordresearchgroup.org.uk/sites/default/files/Iran%20Report%202010_0.pdf,(Accessed on: 20/11/2017).
        2. Rubin, Michael (2014), “Azerbaijan’s Iran Problem”, American Enterprise Institute for Public Policy Research, No. 1, pp. 1-7.
        3. Swift, Robert (2015), “Azerbaijan: Israel’s Secret Muslim Friend”, Available at: http://www.jpost.com/Middle-East/Azerbaijan-Israels-Secret-Muslim-Friend-431810, (Accessed on: 7/3/2016).
        4. The Institute for National Security Studies (INSS) (2014), “Report 6. Israel”, Available at: www.inss.org.il/uploadImages/systemFiles/Israel106082368.pdf, (Accessed on: 8/3/2016).
        5. Tidy, Joanna (2007), “TheSocial Construction of Identity: Israeli Foreign Policy and the 2006 War in Lebanon”, School of Sociology, Politics and International Studies, University of Bristol, Working Paper No. 05-08, pp. 1-77.
        6. Valiyev, Anar M. (2012), “Azerbaijan-Iran Relations: Quo Vadis, Baku?”, PONARS Eurasia Policy Memo, No. 244, pp. 1-5.
        7. Venetis, Evangelos (2011), “The Rising Power of Iran in the Middle East: Forming an Axis with Iraq, Syria and Lebanon”, Hellenic Foundation for European and Foreign Policy, Working Paper No. 21, pp. 1-39.
        8. Xoca, Nurəddin, (2014), “Mübariz İbrahimovu Qəhrəman Saymıram–BƏYANAT”, Available at: http://oxu.az/society/21225, (Accessed on: 1/3/2016).
        9. “Ya’alon Makes Surprise Visit to Azerbaijan” (2014), Available at: http://www.haaretz.com/israel-news/1.615097, (Accessed on: 7/3/2016).
مطالعات اوراسیای مرکزی
دوره 10، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1396
صفحه 415-431

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار